Vooruitblik slot PPP4
Het slot van PPP2016 is op 8 december. ’s Ochtends hebben we een inhoudelijk programma. De eerste helft van de middag is om de puntjes op de i te zetten van het programma met gasten, dat om 1530 uur begint. We hebben er een aantal criteria voor meegegeven. Voor het overige is de invulling aan de deelnemers. Marie-Josée en Gert zijn natuurlijk beschikbaar voor info, toelichting, indien gewenst instrumentering e.d. We zien plusminus een week voor aanvang graag een programma (draaiboek).
De kracht van verhalen
We hebben gekeken naar de opbouw en sturende invloed en betekenis van verhalen die in processen worden geconstrueerd en gepresenteerd: verhalen van neergang en verval, en verhalen van hulpeloosheid en controle. We gebruiken cijfers, containers, metaforen, causale strategieën en tactieken om problemen en oplossingsrichtingen te schetsen. En al deze elementen zijn de ingrediënten van frames en reframes om draagvlak en draagkracht voor oplossingsrichtingen te verkrijgen, zie hierna. Zie de PDF van de sheets die we hebben gebruikt.
Framing
Het doelbewust construeren en presenteren van verhalen om daarmee het verloop van gebeurtenissen te beïnvloeden noemen we ook wel framing.
Om je eigen frames te maken en die van anderen te demonteren en reframen, is het handig kennis te hebben van de samenstelling en structuur van frames. Een frame heeft inhoud – vertelt iets over de doelen en resultaten die je wilt bereiken. Een frame representeert waarden, in de vorm van de 
belangen en behoeften die je wilt realiseren. Door het vertellen van een verhaal creëer je betrokkenheid bij degenen aan wie je het verhaal vertelt; daarom zit in ieder frame een probleem, een oorzaak daarvan, en een oplossing daarvoor. Ook bevat een frame een slachtoffer, een schurk en een held.
Een frame vraagt een nauwgezette voorbereiding om het met de juiste inhoud en waarden te vullen en van een adequate structuur te voorzien. Om te kunnen framen en reframen moet je je opponenten kennen, hun standpunten ontbinden in belangen en behoeften, en jouw frame binden aan hun waarden of de schaduwzijden van hun waarden met jouw frame activeren.
En wie eenmaal dat brilletje heeft opgezet, ziet in alle verhalen slachtoffers, schurken en helden alsmede problemen, oorzaken en oplossingen. Het is de kunst, emotie in de frames te krijgen – denk aan de morele lading van feiten, cijfers, containers, metaforen, causaliteiten…
Zie ook:
Framen geframed
Slachtoffers, schurken, helden
Een uitsnede maken
Verhalen
Proces als container
Proces als metafoor
Manipuleren
Neergang
Poezie
Gewoon
Beschrijven
Raamwerk
En bekijk hoe Maurice Williamson (MP Nieuw-Zeeland) zijn “ja” voor de legalisering van het homohuwelijk famet.
Verkopen zonder macht
Onze samenleving en onze omgangsvormen zijn redelijk egalitair. Daardoor vinden we het vaak onaangenaam om een opdracht of bevel te geven, laat staan om er een te ontvangen. We doen suggesties, geven hints, aanmoedigingen, gaan erover in gesprek of in onderhandeling. En als het niet anders kan, als we echt een opdracht of bevel moeten geven, verpakken we dat bij voorkeur zodat het een suggestie of hint lijkt. Dat maakt het makkelijker voor wie een opdracht of bevel geeft, en minder ongemakkelijk voor wie er een krijgt.
Het laatste toevluchtsoord voor een leidinggevende of baas is het zogenoemde HSW-principe: Hogere Schaal Wint. Daarmee zeg je met zoveel woorden: “Ik verdien meer dan jij, daaruit blijkt dat ik hier meer te vertellen heb, dus gaan we het doen zoals ik het wil. Einde discussie.”
We komen dat mechanisme ook wel tegen als “Wie betaalt, bepaalt” (WBB). Wie dat argument gebruikt zegt daarmee: “Ik betaal hier de rekeningen, mijn geld maakt het mogelijk, dus ik heb het laatste woord.”
Beide mechanismen hebben gemeenschappelijk dat je je machtsbronnen inzet om je zin te krijgen. Bij het HSW-principe is je positie je machtsbron, bij WBB is dat geld. Wie de regels aan zijn zijde weet, kan juridische macht inzetten. Wie bij uitstek deskundig is (“ik heb hier verstand van en jij niet, en daarom doen we wat ik wil”) gebruikt kennis als machtsbron.
Wie daarmee vertrouwd is weet ook, dat macht maar beperkt te gebruiken is om je zin te krijgen. Een baas die moet terugvallen op HSW lijdt toch een beetje gezichtsverlies, wie WBB gebruikt heeft kennelijk geen argumenten meer, et cetera.
Macht slijt dus in het gebruik. Het schept eerder een negatieve dan een positieve binding tussen mensen. Je zet het bij voorkeur alleen maar in, als het niet anders kan. En dat moment kun je voorkomen of uitstellen door de stappen te gebruiken die horen bij de techniek om binding horizontaal en naar boven te creëren. Cf. de popcorntheorie gebruik je het niet voor de 10% vroege poppers, noch voor zij die nooit poppen (ook 10%), maar is het goed inzetbaar voor de overigen.
Jaap Meindersma
Jaap Meindersma ging met ons het gesprek aan over de manier waarop hij verhalen gebruikt bij zijn opdracht om van de dienst Stadsbeheer een meer “aanraakbare”‘ dienst te maken, die binnen en buiten laat zien wat ze doet.
Een paar voorbeelden van Stadsbeheerfilmpjes:
Mari Ruis
José Duurland
Roel Njio
En zo zijn er nog veel meer op YouTube te vinden. Zoek op Stadsbeheer Almere…
Literatuur
Voor wie zich in de details van deze materie wil verdiepen:
Hans de Bruijn schrijft regelmatig columns in Trouw over framing. Zie hierna voor zijn boeken.
Lakoff, George. Women, fire, and dangerous things. What categories reveal about the mind. Chicago and London: The University of Chicago Press 1987
Lakoff, George & Mark Johnson. Metaphors we live by. Chicago and London: The University of Chicago Press 1980, 2nd. ed. 2003
Lakoff, George. Don’t think of an elephant. Know your values and frame the debate. Vermont: Chelsea Green Publishing 2004
Bruijn, Hans de. Framing. Over de macht van taal in de politiek. Amsterdam/Antwerpen: Contact 2011
Bruijn, Hans de. Geert Wilders in debat. Over de framing en reframing van een politieke boodschap. Den Haag: Boom Lemma uitgevers 2010
Gagestein, Sarah. Denk niet aan een roze olifant. De psychologie van onzichtbaar overtuigen met framing. Zaltbommel: Haystack 2014
Stone, Deborah. Policy Paradox. The art of political decision making. New York/London: Norton 1988, rev.ed. 2002
Gorp, Baldwin van. Een constructivistische kijk op het concept framing. IN: Tijdschrift voor Communicatiewetenschap 34/2006, nr. 3, p.246-256